Elektrik motorları elektrik akımlarını taşır ve ne kadar elektrik akımı taşırsa o kadar manyetik alan oluşturur. Oluşturulan manyetik alanın üzerinde gerilim meydana getiren iletkenlerin hazırlanması, yerine yerleştirilmesi, gereken uç bağlantılarının ve kablo bağlantılarının yapılabilmesi için gereken tüm işlemlerin tümüne bobinaj denir. Kısacası elektrik motorlarının sarım işidir. Elektrik motorları doğru akım motorları ve alternatif akım motorları olmak üzere iki gruptan meydana gelmiştir. Bu da demek oluyor ki bobinaj iki gruptan meydana gelir. Çünkü kaç tane elektrik motoru varsa o kadar bobinaj çeşidi vardır. Doğru akım motorlar kendi içinde rotor sargılar ve stator sargılar olmak üzere ikiye ayrılır. Rotor sargılar seri ve paralel sargılardan oluşur. Alternatif akım motorları ise tek fazlı asenkron motorlardır. Yani endüksiyon motordur. Aynı zamanda çok fazlı asenkron motor, transformatör yani bir ve çok fazlı, özel motorlar, bir fazlı senkron motorlar ve çok fazlı senkron motorlardan oluşur.
Bobinaj Malzemeleri
Bir elektrik bobinaj atölyesinde genellikle elektrikli ölçme aletleri kullanılır. Bu elektrikli ölçme aletleri, tornavida, pürmüz, keski, tel fırça, havya, makaron, izolasyon sıvısı yani bobinaj verniği, çekiç, makas, kimyasal maddeler, presbant, lehim, ohmmetre, voltmetre, ampermetre gibi aletlerden oluşur. Bu aletler bobinaj sarımında kullanılır. Sözü geçen aletleri ve bobinaj atölyesinde kullanılan diğer aletleri bobinaj aletleri yapan ve satan bir firmadan temin edebilirsiniz.
Bobinaj Nasıl Yapılır
İlk yapılacak işlem motorun neden çalışmadığını tespit etmektir. Çünkü yapılacak yanlış işlemler daha büyük hasarlara yol açabilir. Eğer arızalı olan motor ise motorun parçaları işaretlenir ve sökülmeye başlanır. Bazı zamanlarda motorda ya da motorun kapaklarında fabrika hataları olabilir. Böyle durumlarda motor tekrar toplanırken bazı hatalar yaşanır. Bu gibi sorunların ya da hataların yaşanmaması için işaretlenmesi önemlidir. Motor sökülür ve söküldükten sonra kalıp için ölçü alınır. Bobinaj için şema çıkarılır. Bobinler kesilir ve çap ölçüleri için sağlam olan bobin sökülür. Geriye kalan bobinler aynı şekilde uygun bir biçimde sökülür. Hasara uğramış oyuklardan temizlenir. Temizlendikten sonra geride kalan yalıtkan malzemelerin boyutları ölçülür, cins ve özellikleri belirlenir. Daha sonra sipir sayısı kayır altına alınır. Sipir sayısını kayıt altına almak için sipir sayıları için sökülen bobinler izoleli ve izolesi olarak mikrometre ile ölçülür. Presbant ve bakır tel ölçüleri alındıktan sonra hazırlanır. Daha önceden oyukları temizlemiştik. Temizlenen bu oyuklara presbantlar yerleştirilir. Hazırlanan bobinler çok dikkatli bir şekilde oyuklara yerleştirilir. Bu en önemli kısımdır. Tüm bobinler ait oldukları oyuklara yerleştirildikten sonra izolasyon yapılır. Bandaj işlemi yapılır ve bandaj işlemi bittikten sonta vendiklemeye geçilir. Kuruması için fırına bırakılır. Kuruduktan sonra daha önce işaretlediğimiz yerlerden montaj yapılır. Sağlamlık testinden geçer ve motor çalıştırılır.
Bobinajda Arıza
Meydana gelen arızalar aslında genelde stator sargılarında olur. Stator sargılarının bir kısmı ya da tamamı yanmış olabilir. Eğer tamamı değil de bir kısmı yanmışsa ya da hasar görmüşse diğer bobinlere zarar vermeden hasar giderilmelidir. Eğer bir kısmı değil de tamamı yanmışsa önce bobinlerin kalıpları alınır. Daha sonra bobinaj şeması çıkarılır. Diğer parçalara zarar vermeden usulüne uygun bir şekilde sökülür. Sökülen bobinler verniklendiklerinde çok sıkı olurlar ve hareket ettirmeleri zor olur. Eğer böyle bir sorunla karşılaşırsanız ilk olarak izoleyi pürmüz ile yakın. Son olarak asit veya benzeri bir sıvıyla bobinleri gevşetebilirsiniz.
